Zwangeren kunnen kiezen voor 13-wekenecho
Alle zwangeren kunnen vanaf september een 13-wekenecho krijgen. Met de 13-wekenecho kunnen meerdere ernstige afwijkingen vroegtijdig worden opgespoord. De echo is nieuw en onderdeel van een landelijk onderzoek, waarbij de waarde van zo’n vroegtijdige echo wordt onderzocht.
Momenteel krijgen vrouwen rond de 10-12 weken zwangerschap een (termijn)echo, dit is vooral om de vermoedelijke bevaldatum te bepalen. De echoscopist zal bij de 13-wekenecho ook naar structurele lichamelijke afwijkingen gaan kijken. Gynaecoloog Eva Stekkinger: ‘De baby is rond deze termijn net groot genoeg om alle organen goed in beeld te krijgen en te bekijken hoe die zich ontwikkelen. Ook kunnen we vroegtijdige afwijkingen opsporen. Denk aan een open schedeltje of bepaalde hersen- of hartafwijkingen.’
Voorlichting
Verloskundige Martine van Zetten werkt bij verloskundigenpraktijk Baren & zo en sinds kort ook als echoscopist bij het echocentrum Fetura. Martine informeert aanstaande ouders nu al over de mogelijkheid om dit vroegtijdige onderzoek te laten doen en vraagt de echo aan. Martine: ‘Bij tien weken zwangerschap volgt er een counselingsgesprek met uitleg over de NIPT (screenen op Down-, Edwards- en Patausyndroom), 13-wekenecho en 20-wekenecho. Met hulp van ons kunnen vrouwen en hun partners een keuze maken om hier wel of niet voor te kiezen.’
Extra tijd
De 13-wekenecho is aanvullend op de al bestaande 20-wekenecho. De 20-wekenecho bestaat sinds 2007 en maar liefst 87% van de zwangeren kiest voor deze echo. De verwachting is dat ook veel vrouwen gebruik gaan maken van de 13-wekenecho. Eva: ‘Het is altijd heel verdrietig voor mensen als er iets aan de hand is met het ongeboren kind. We maken situaties mee waarbij het vroegtijdig ontdekken van een afwijking stellen enorm helpt. Het kan aanstaande ouders extra tijd geven om beslissingen te nemen. Ook is er meer tijd voor eventuele vervolgonderzoeken. En vaak geldt: hoe eerder je iets weet, hoe beter je je kunt voorbereiden. Als er bijvoorbeeld een hartafwijking ontdekt wordt, kun je een kind op de juiste plek geboren laten worden.’
Onzekerheid
Maar Eva ziet ook duidelijk de keerzijde. ‘De echo blijft een beeldvormend onderzoek. Wanneer er een afwijking wordt ontdekt bij 13 weken is niet altijd meteen duidelijk wat dit te betekenen heeft en of het echt gevolgen heeft voor het kind. Vaak is er tijd nodig om zekerheid te krijgen. Misschien krijgen aanstaande ouders pas weken of maanden later meer duidelijkheid. De tussenliggende periode is dan zwaar en het kan veel onrust geven.’ Verloskundige Martine geeft een voorbeeld. ‘De verdikte nekplooi is zo’n twijfelgeval. Het kan duiden op het syndroom van Down of een hartafwijking, maar het kan ook niks zijn en bij de 20-wekenecho verdwenen zijn. Dat brengt toch onzekerheid met zich mee.’
Gespecialiseerde kennis
Om goed te kunnen screenen is er gespecialiseerde kennis nodig. Honderden echoscopisten moesten een aanvullende opleiding volgen. Eva: ‘Bij sommige vrouwen zal de 13-wekenecho in het ziekenhuis plaatsvinden. Bijvoorbeeld bij een zwangere vrouw waarbij het vorige kind een open ruggetje had. We hebben hier al wel ervaring mee. Toch is het voor ons ook een leercurve. In de uitvoering en organisatie kom je altijd nieuwe dingen tegen. Gelukkig hebben we in onze Geboortezorg Salland organisatie korte lijnen voor overleg en we zullen proberen alles zo soepel mogelijk te laten verlopen.’
Nieuw onderdeel
Martine: ‘De 13-wekenecho is een nieuw onderdeel. Dus als echoscopisten het gaan uitvoeren, gaan ze ook nieuwe dingen zien op de echo. Om een beeld te schetsen: het hart is kleiner dan je pinknagel, hartafwijkingen opsporen kan dus een hele zoektocht zijn. Als er iets gevonden is, wordt de zwangere meestal doorverwezen voor een geavanceerde echo in het ziekenhuis. Omdat de 13-wekenecho onderdeel is van een wetenschappelijke studie, is landelijk bepaald dat het eerste jaar alle 13-weken geavanceerde echo’s plaatsvinden in een academisch (derdelijns) echocentrum. Dit is puur vanwege de dataverzameling voor het onderzoek. Na het eerste jaar zullen deze geavanceerde echo’s ook bij 13 weken weer in het Deventer Ziekenhuis plaatsvinden.’
Samenwerking
Eva: ‘Sinds 2019 zijn wij in de regio Salland een IGO (Integrale Geboortezorg Organisatie). We hebben een nauwe samenwerking met de echocentra en verloskundigenpraktijken in de regio. Zo hebben we wekelijks overleg. Ook voor de invoering van de 13-wekenecho hebben we afspraken met elkaar gemaakt. Is er twijfel waar de echo plaats moet vinden, in echocentra (eerstelijns) of in het ziekenhuis? Dan sturen we elkaar een bericht om te overleggen.’
Standaardzorg
De 13-wekenecho wordt aangeboden als standaardzorg in onderzoeksverband. Zwangere vrouwen die voor de 13-wekenecho kiezen, geven toestemming voor gebruik van hun persoonlijke gegevens en doen mee aan de wetenschappelijke studie. Eva: ‘Ik ben benieuwd wat voor impact dit heeft op de vervolgzorg, zoals extra echo’s en onderzoeken. En wat heeft het te betekenen voor de gehele geboortezorgketen? Of de voordelen van deze echo opwegen tegen de nadelen (zoals onzekerheid) zou uit het onderzoek moeten blijken.’ In 2024 volgt er een advies of de 13-wekenecho definitief wordt ingevoerd.